Zaterdag van de Derde Week van de Veertigdagentijd

De tollenaar was een rechtvaardig man geworden, in plaats van de andere

Parabel van de farizeeër en de tollenaar

# De farizeeër en de tollenaar is een parabel die Jezus Christus in het evangelie volgens Lucas heeft verteld. Het behandelt de onderwerpen rechtvaardigheid en nederigheid. Op het gebied van de bijbelse exegese maakt het deel uit van het Sondergut van dit Evangelie. Voor de Kerkarts Johannes Chrysostom, in zijn homilie nr. 2 over de bekering, zijn rechtvaardigheid en nederigheid de twee waarden die Jezus Christus in deze parabel verdedigt.

De aartsbisschop stelt zich kritisch op tegenover de farizeeër en roept uit: « Ellendig zijt gij, gij die het waagt een oordeel over de aarde uit te spreken… Hebt gij het nog nodig deze tollenaar te veroordelen… Hoe zelfvoldaan zijn uw woorden!.. Waarom geeft gij blijk van zulk een hoogmoed? « . Johannes Chrysostom concludeert: « En omdat hij (de tollenaar) nederigheid toonde, werd hij (de tollenaar) gerechtvaardigd… (en) de tollenaar ging weg, zijn hart vernieuwd met een nieuw-gevonden rechtvaardigheid… ».

De zondag van de farizeeër en de tollenaar is een feest van de orthodoxe kerken en de katholieke kerken van de Byzantijnse ritus dat tien weken voor Pasen plaatsvindt en het begin markeert van de liturgische paascyclus van de orthodoxe ritus. De gelijkenis van de farizeeër en de tollenaar viert nederigheid, openheid voor anderen en voor goddelijke genade; het begint de periode van de kleine vastentijd.

                                                                                                   

Uit het evangelie van Jezus Christus volgens de heilige Lucas

In die tijd vertelde Jezus de volgende gelijkenis aan sommigen die ervan overtuigd waren dat zij rechtvaardig waren en anderen verachtten: « Twee mannen gingen naar de tempel om te bidden. De ene was een Farizeeër, en de andere een tollenaar. De Farizeeër stond op en bad tot zichzelf : « God, ik dank U dat ik niet ben zoals de andere mensen – zij zijn dieven, onrechtvaardigen, echtbrekers, of zoals deze tollenaar. Ik vast twee keer per week en betaal een tiende van wat ik verdien. » De tollenaar daarentegen stond op een afstand en durfde zelfs zijn ogen niet naar de hemel op te heffen; maar hij sloeg zich op de borst en zei : « Mijn God, wees de zondaar die ik ben gunstig gezind ! »
Ik verklaar u, toen de laatste tot zijn huis kwam, was hij het, die een rechtvaardig man was geworden, in plaats van de andere. Wie zich verheft, zal vernederd worden; wie zich vernedert, zal verheven worden. « (Lc 18, 9-14)

Parabel van de farizeeër en de tollenaar

Jezus vertelde een gelijkenis aan mannen die zichzelf rechtvaardig achtten en anderen verachtten : Een Farizeeër en een tollenaar gingen naar de tempel om te bidden. De farizeeër, die vol vertrouwen naar voren kwam, dankte God eerst voor al het kwade dat hij niet had gedaan, en daarna voor al het goede dat hij had gedaan.

Jezus bracht deze twee mannen, wier zedelijke gezindheid zich aan de twee uitersten van het godsdienstige leven bevond, met elkaar in contact en deed hen hun gedachten duidelijk uitspreken. Bij geen enkele gelegenheid openbaarde de man duidelijker wat zijn hart vervulde dan in het gebed.

De zondaar toonde door zijn houding dat hij diep verootmoedigd was voor God, en bad aldus: Hij bad: « O God, wees mij zondaar genadig ! « Waarop Jezus zei dat deze gerechtvaardigd was voor God en niet die ene. Want een ieder die zichzelf verheft, zal vernederd worden. »

Deze gelijkenis, eigen aan Lukas, had geen duidelijk verband met de leer in deze gelijkenis. Het werd uitgelokt door een of andere uiting van eigengerechtigheid die de aandacht trok van Jezus en degenen om hem heen.

De Farizeeër, die zichzelf wilde beoordelen, nam als maatstaf niet de wet van God, maar de rest van de mensen; en deze mensen overdreef hij tot op het punt van laster, want zij waren niet allen zoals hij hen beschreef. Tenslotte drukte zijn laatste woord diepe minachting uit voor de zondaar. De Farizeeër maakte twee klassen van mensen : in de ene wierp hij het gehele menselijke geslacht; in de andere, de betere, bezette hij het alleen. (Bengel)

Tweemaal per week vasten (maandag en donderdag) en tienden geven van al zijn inkomsten, was de plicht van iedere Israëliet. De Farizeeër vervulde het, maar hij maakte het tot een titel van zijn eigen gerechtigheid voor God en van heerlijkheid voor de mensen. Hij ging naar de tempel om te bidden en vroeg om niets. Zijn gebed bestond uit een opsomming van eerst het kwade dat hij niet deed en daarna het goede dat hij wel deed; maar dit alles werd beschouwd als louter uiterlijke handelingen, waarbij noch geweten noch hart aanwezig waren.

Alles aan deze zondaar toonde het diepste berouw over zijn zonden, zowel zijn houding als zijn woorden. Hij stond op een afstand van het heiligdom; hij durfde zelfs zijn ogen niet naar de hemel op te heffen, opdat hij zijn Rechter daar niet zou ontmoeten; hij sloeg zich op de borst in diepe droefheid. Wat zijn gebed betreft, het was een nederige belijdenis en een vurige smeekbede. Het gebruikte niet veel woorden, maar was een schreeuw van de ziel. Toen de zondaar terugkeerde, droeg hij in zijn hart de zoete verzekering van de vergeving van al zijn zonden, met de vrede van God.

Dit is een Hebreeuwse zinswending, gelijk aan een ontkenning, zoals Psalmen 118:8. Het is goed op Jehovah te vertrouwen in plaats van op de mens, in plaats van op de vorsten; dat wil zeggen, het is niet goed op de mens, op de vorsten te vertrouwen.  (Luther)

Diaken Michel Houyoux

Links naar andere christelijke websites

◊ Kerk en Geloof : klik hier om het artikel te lesen →  Zaterdag van de derde week in de veertigdagentijd

◊ Dionysius Parochie : klik hier om het artikel te lesen →  3e week in de veertigdagentijd, zaterdag

♥    Meditatie Derde zondag van de Veertigdagentijd