Jezus onderwees in de synagoge van de Joden
Over de hele wereld komen christenen van verschillende geloofsovertuigingen bijeen voor momenten van gemeenschappelijk gebed. Zij vragen God te verwerkelijken wat op de avond van Witte Donderdag de belangrijkste wens van Christus was: « Dat zij één mogen zijn ». Dit probleem van verdeeldheid onder de christenen was al aanwezig in de eerste gemeenschappen. Veel mensen beweerden dat ze volgelingen waren van deze of gene prediker. De drie lezingen voor deze zondag kunnen ons helpen om na te denken over deze kwestie van vrede en eenheid.
Paulus spreekt tot ons over solidariteit – je beste beentje voorzetten voor het algemeen welzijn. Dit is van fundamenteel belang als wij goede betrekkingen tussen alle mensen willen bevorderen. In het evangelie stelt Jezus zich voor als de bevrijder, degene die komt « om aan de armen goed nieuws te brengen, om aan de gevangenen te verkondigen dat zij vrij zijn, om aan de verdrukten bevrijding te brengen, om een jaar van zegeningen van de Heer aan te kondigen ». Wij zijn geroepen om over onze verschillen heen verenigd te zijn in verscheidenheid.
Laten we deze week, om concreet te zijn, de tijd nemen om de ander te leren kennen, degene die anders is dan ik in zijn of haar geloof: laten we de moeite nemen om het geloof en de denkwijze te ontdekken van een christen uit een andere denominatie. Het herinnert de Korinthische gemeenschappen, maar ook ieder van ons, aan een fundamentele waarheid : « Jullie zijn het lichaam van Christus ». Iedere gedoopte is geroepen
De eerste lezing is uit het boek van Neemia, hoofdstuk 8
We zijn in Jeruzalem rond 450 voor Christus. De Babylonische ballingschap is voorbij, de Tempel van Jeruzalem is eindelijk herbouwd (ook al is hij minder mooi dan die van Salomo) en het leven gaat weer zijn gang. Met de Babylonische ballingschap was alles verloren gegaan en de terugkeer was niet gemakkelijk: het grote probleem van de terugkeer is de moeilijkheid om met elkaar overweg te kunnen: tussen degenen die vol idealen en projecten naar hun vaderland terugkeren en degenen die zich intussen hebben gevestigd, gaapt geen kloof, maar een afgrond. Het is geen kloof, het is een afgrond. De heidenen hebben de plaats ingenomen en hun zorgen staan ver af van de vele vereisten van de Joodse wet. Ezra en Nehemia zullen daarom alles doen om de situatie te verhelpen.
Het volk moet worden ontlast en het moreel hersteld. Geschiedenis In het zevende jaar van Artaxerxes I, koning van Perzië van 465 tot 424 v.Chr., kreeg Ezra van de koning de opdracht naar Jeruzalem te gaan om een burgerlijk en godsdienstig onderzoek in te stellen naar de toestand van de Joodse gemeenschap en hen aan te sporen zich aan Gods wet te houden.
Ezra was een van de leiders van de Joden die met Zerubbabel terugkeerden uit Babylon. Hij was een schriftgeleerde die de Wet van Mozes goed kende, die hij bestudeerde en onderwees, en hij was een afstammeling van Zadok en Phineas. Hij is de hoofdpersoon in het Boek Ezra en komt voor in het verslag van Nehemia over zijn terugkeer uit de Babylonische ballingschap, waarvan het volgende een uittreksel is. Nehemia is een Jood, geboren in Babylon in de vijfde eeuw voor Christus, de hoofdpersoon en verteller van het Boek Nehemia.
Volgens het bijbelse verslag werd hij schenker van Artaxerus Longhi, koning van Perzië; hij verkreeg van deze vorst de toestemming om de muren van Jeruzalem te herbouwen (445 v. Chr.) en leidde een deel van de Joodse ballingen naar Judea na de eerste ballingschap in Babylonië. Hij stichtte de grote synagoge en regeerde het Joodse volk met grote wijsheid tot aan zijn dood in 424 v. Chr. Aan hem wordt het tweede boek toegeschreven dat bekend staat als Ezra.
Om de eenheid van hun gemeenschap te herstellen, hielden Ezra en Nehemia geen lezing, maar stelden zij een feest voor, gebaseerd op het woord van God. Alle mensen verzamelden zich als één op het plein voor de waterpoort. Ezra, de schriftgeleerde, werd gevraagd het boek van de wet van Mozes te brengen, die de Here aan Israël had gegeven. Ezra, de priester, bracht de wet voor de vergadering, bestaande uit mannen, vrouwen en alle kinderen die het konden begrijpen.
Het was de eerste dag van de zevende maand. Ezra las het boek voor van ‘s morgens vroeg tot ‘s middags laat, in tegenwoordigheid van de mannen, de vrouwen en alle kinderen die het konden verstaan, en het gehele volk luisterde naar het voorlezen van de wet. De schriftgeleerde Ezra stond op een houten platform dat speciaal voor dit doel was gebouwd. Ezra opende het boek; het gehele volk kon het zien, want hij torende boven de vergadering uit. Toen hij het boek opende, stonden alle mensen op.
Toen zegende Ezra de Heer, de grote God, en het gehele volk hief de handen op en zei : « Amen ! Amen ! « Toen bogen zij zich neer en aanbaden de Heer met hun gezicht naar de grond. Ezra las een passage voor uit het boek van de Wet van God, waarna de Levieten het vertaalden en de betekenis gaven. Nehemia, de gouverneur, Ezra, die priester en schriftgeleerde was, en de Levieten die het uitlegden, zeiden tot het gehele volk: « Deze dag is heilig voor de Here, uw God! Ween niet, ween niet !
Want zij weenden allen toen zij de woorden van de wet hoorden. En Ezra zeide tot hen Gaat heen, eet goed brood en drinkt goede wijn, en zendt een deel aan hen, die niets gereed hebben. Want deze dag is heilig voor onze God! Wees niet bedroefd, de vreugde van de Heer is uw kracht. Om de eenheid van hun gemeenschap te herstellen, gaven Ezra en Nehemia geen les, maar stelden zij een feest voor, gebaseerd op het woord van God. Alle mensen verzamelden zich als één op het plein voor de waterpoort.
Ezra, de schriftgeleerde, werd gevraagd het boek van de wet van Mozes te brengen, die de Here aan Israël had gegeven. Ezra, de priester, bracht de wet voor de vergadering, bestaande uit mannen, vrouwen en alle kinderen die het konden begrijpen. Het was de eerste dag van de zevende maand. Ezra las het boek voor van ‘s morgens vroeg tot ‘s middags laat, in tegenwoordigheid van de mannen, de vrouwen en alle kinderen die het konden verstaan, en het gehele volk luisterde naar het voorlezen van de wet.
De schriftgeleerde Ezra stond op een houten platform dat speciaal voor dit doel was gebouwd. Ezra opende het boek; het gehele volk kon het zien, want hij torende boven de vergadering uit. Toen hij het boek opende, stonden alle mensen op. .
Het was de eerste dag van de zevende maand. Ezra las het boek voor van ‘s morgens vroeg tot ‘s middags laat, in tegenwoordigheid van de mannen, de vrouwen en alle kinderen die het konden verstaan, en het gehele volk luisterde naar het voorlezen van de wet. De schriftgeleerde Ezra stond op een houten platform dat speciaal voor dit doel was gebouwd. Ezra opende het boek ; het gehele volk kon het zien, want hij torende boven de vergadering uit. Toen hij het boek opende, stonden alle mensen op.
Toen zegende Ezra de Heer, de grote God, en het gehele volk hief de handen op en zei : « Amen ! Amen ! » Toen bogen zij zich neer en aanbaden de Heer met hun gezicht naar de grond. Ezra las een passage voor uit het boek van de Wet van God, waarna de Levieten het vertaalden en de betekenis gaven. Nehemia, de gouverneur, Ezra, die priester en schriftgeleerde was, en de Levieten die het uitlegden, zeiden tot het gehele volk: « Deze dag is heilig voor de Here, uw God! Ween niet, ween niet !
Want zij weenden allen toen zij de woorden van de wet hoorden. En Ezra zeide tot hen: Gaat heen, eet goed brood en drinkt goede wijn, en zendt een deel aan hen, die niets gereed hebben. Want deze dag is heilig voor onze God! Wees niet ongerust, de vreugde van de Heer is uw kracht.
Psalm 19, 8-10.15
Commentaar De kaart des Heren is zeker, die de eenvoudigen wijs maakt » (eerste vers hier): een manier om te zeggen dat alleen God wijs is; voor ons is het niet nodig te geloven dat we intelligent zijn, laten we ons gewoon laten leiden. En dan kan de nederige, dagelijkse beoefening van de wet geleidelijk een heel volk veranderen. Alles wat nodig is, is een nederige, dagelijkse praktijk; het ligt binnen ieders bereik.
Tekst De wet des Heren is volmaakt, zij geeft leven; de oorkonde des Heren is zeker, zij maakt de eenvoudigen wijs. De bevelen van de Heer zijn oprecht, zij verblijden het hart; het gebod van de Heer is duidelijk, het verlicht het oog. De vreze des Heren is zuiver, zij is er voor altijd ; de besluiten des Heren zijn rechtvaardig en waarlijk juist. Ontvang de woorden van mijn mond, het murmureren van mijn hart; laat ze voor uw aangezicht komen, o Heer, mijn rots.
De tweede lezing komt uit de brief van de apostel Paulus
Commentaar Deze lange ontwikkeling van Paulus bewijst in ieder geval één ding, namelijk dat de gemeenschap in Korinthe precies dezelfde problemen had als wij. Om zijn volgelingen een les te leren gebruikt Paulus een procedure die beter werkt dan welke toespraak dan ook, hij gebruikt een fabel die iedereen kende en past die aan zijn doel aan. Deze fabel, die in de tijd van Christus in omloop was, heette : « De fabel van de ledematen en de maag » (hij wordt verteld in de Romeinse geschiedenis van Livius).
Een van de verrassende punten van deze ontwikkeling is dat hij geen moment spreekt in termen van hiërarchie of superioriteit! Integendeel, Paulus dringt aan op de eerbied die allen toekomt: eenvoudig omdat de hoogste waardigheid, de enige die telt, is een lid te zijn, wie hij ook is, van het ene lichaam van Christus. Respect, in de etymologische betekenis, is een kwestie van kijken. In deze passage geeft Paulus ons een prachtige les in respect: enerzijds respect voor de verscheidenheid, anderzijds respect voor de waardigheid van ieder mens, ongeacht zijn functie.
Tekst Laat ons een vergelijking maken: ons lichaam is een geheel, maar het heeft vele leden; en al de leden, ondanks hun aantal, vormen één lichaam. Zo is het ook met Christus. Wij allen, Jood of heiden, slaaf of vrije, zijn gedoopt in de ene Geest om één lichaam te vormen. Wij allen zijn uitgeblust in de ene Geest. Het menselijk lichaam bestaat uit meerdere leden, niet slechts één.
De voet kan zeggen : « Ik ben de hand niet, daarom maak ik geen deel uit van het lichaam. « maar hij is nog steeds een deel van het lichaam. Het oor kan zeggen :« Ik ben het oog niet, daarom maak ik geen deel uit van het lichaam. », maar het is nog steeds een deel van het lichaam. Als er alleen ogen in het lichaam waren, hoe konden we dan horen ?Als er alleen oren waren, hoe konden we dan ruiken ? Maar in het lichaam heeft God de verschillende leden gerangschikt zoals Hij dat wil. Als er maar één was, hoe kon het dan een lichaam vormen ?
Er zijn dus zowel vele leden als één lichaam. Het oog kan niet tegen de hand zeggen : « Ik heb u niet nodig » ; het hoofd kan niet tegen de voeten zeggen : « Ik heb u niet nodig ». Bovendien zijn de delen van het lichaam die het meest kwetsbaar lijken, onmisbaar.
En wie minder fatsoenlijk is, behandelen wij met meer respect ; wie minder fatsoenlijk is, behandelen wij met meer fatsoen; voor wie fatsoenlijk is, is het niet nodig. God heeft het lichaam zo georganiseerd dat wij meer eerbied tonen voor datgene wat het meest gebrek aan eerbied heeft : Hij heeft gewild dat er geen verdeeldheid in het lichaam zou zijn, maar dat de verschillende leden voor elkaar zouden zorgen. Als één lid lijdt, delen alle leden in zijn lijden; als één lid geëerd wordt, delen allen in zijn vreugde.
Jullie zijn het lichaam van Christus, en ieder van jullie is, op zijn eigen manier, een lid van dat lichaam. Onder hen die God op deze wijze in de Kerk heeft geplaatst, zijn er in de eerste plaats de apostelen, in de tweede plaats de profeten, in de derde plaats zij die belast zijn met het onderricht, dan zij die wonderen verrichten, zij die de gave van genezing bezitten, zij die belast zijn met de zorg of de leiding van de broeders, zij die geheimzinnige woorden spreken.
Het is duidelijk dat niet iedereen een apostel is, niet iedereen een profeet, niet iedereen is belast met het onderwijs; niet iedereen hoeft wonderen te verrichten, te genezen, mysterieuze woorden te spreken, Opmerking Dit verhaal speelt zich af na Jezus’ doopsel en het verslag van zijn verzoekingen in de woestijn. Wanneer Jezus zegt : « Het woord van Jesaja dat ik u zojuist heb voorgelezen, de Geest des Heren is op mij, omdat de Here mij gezalfd heeft… het is in mij dat het vervuld wordt… », dan zegt hij eenvoudig : « Ik ben de Messias, degene op wie u wacht ». Door dit te zeggen, kon hij niet anders dan zijn toehoorders verrassen. Er moet een tijd van stilte zijn geweest totdat zij begrepen wat hij bedoelde.
Let op Lucas zegt tegen Theofilus dat hij hem wil toestaan de juistheid van de leringen die hij heeft ontvangen te verifiëren. Lucas erkent ook dat hij geen ooggetuige was van de gebeurtenissen; hij kon alleen navraag doen over de ooggetuigen, wat veronderstelt dat zij nog in leven waren toen hij schreef.
Tekst Velen hebben het op zich genomen een verslag samen te stellen van de gebeurtenissen die onder ons hebben plaatsgevonden, zoals zij ons zijn overgeleverd door hen die vanaf het begin de ooggetuigen waren en de dienaren van het Woord zijn geworden. Daarom heb ook ik na mij grondig op de hoogte te hebben gesteld van alle dingen van het begin af aan, besloten voor jou, beste Theophilus, een verslag ervan te schrijven, opdat je de deugdelijkheid van de leringen die je hebt ontvangen, zult beseffen.
Toen Jezus in de kracht van de Geest naar Galilea terugkeerde, verspreidde zijn roem zich over de hele streek. Hij onderwees in de synagogen van de Joden en allen prezen hem. Hij kwam naar Nazareth, waar hij was opgegroeid. Zoals zijn gewoonte was, ging hij oom de armen de blijde boodschap te brengen, om de gevangenen vrijheid en de blinden licht te verkondigen, om de onderdrukten te bevrijden, om een jaar uit te roepen.
Evangelie van Jezus Christus volgens Lucas
Velen hebben het op zich genomen om een verslag samen te stellen van de gebeurtenissen die onder ons plaatsvonden, volgens wat ons is overgeleverd zij die ooggetuigen waren vanaf het begin en dienaars van het Woord. Daarom heb ik ook besloten,na nauwkeurige informatie te hebben verzameld over alles wat er gebeurd is sinds het begin, om voor u te schrijven, excellente Theophilus, een vervolgverslag, zodat u zelf kunt zien van de juistheid van de leer die je hebt gehoord.
In die tijd, als Jezus, in de kracht van de Geest, teruggekeerd naar Galilea, verspreidde zijn faam zich over de hele regio. Hij onderwees in de synagogen, en iedereen prees hem. Hij kwam naar Nazareth, waar hij was opgegroeid. Zoals zijn gewoonte was, ging hij de synagoge binnen op de sabbat en stond op om te lezen. Hij kreeg het boek van de profeet Jesaja. Hij opende het boek en vond de passage waar staat : e geest van de Heer is op mij omdat de Heer mij gezalfd heeft.
Hij heeft mij gezonden om het Goede Nieuws aan de armen te brengen, en voor de gevangenen om ze vrij te laten, en aan de blinden heeft hij mij gezonden om hun hun zicht te geven, om de onderdrukten te bevrijden, om een goed jaar af te kondigen de Heer heeft toegestaan. Jezus sloot het boek, gaf het terug aan de bediende en ging zitten. Alle mensen in de synagoge hadden hun ogen op hem gericht. Toen begon hij tot hen te zeggen : »Vandaag is deze passage uit de Schrift vervuld die je net hebt gehoord. (Lc 1, 1-4 ; 4, 14-21)
Vandaag is deze passage uit de Schrift vervuld
Lucas gebruikt drie uitdrukkingen die duidelijk het veelomvattende en grondige karakter van zijn werk aangeven. De eerste twee van deze termen verwijzen naar de studie van de bronnen waaruit hij putte, de derde naar de aard van zijn uiteenzetting. Hij ging terug naar de oorsprong der dingen. Hij stopt niet bij het begin van de bediening van Johannes de Doper en Jezus Christus; hij gaat verder terug, tot de feiten die hij in zijn eerste twee hoofdstukken verhaalt.
Uitgaande van deze oorsprong, volgde hij al deze dingen met nauwkeurigheid. Hij bestudeerde ze nauwkeurig, nam er een grondige kennis van, zocht alle inlichtingen en was niet tevreden met de feiten die in de gangbare prediking werden gepresenteerd of die in de in vers 1 genoemde verslagen werden verzameld; hij omhelsde alle feiten voor zover dat mogelijk was en onderzocht ze met de grootste nauwkeurigheid om de historische waarheid ervan vast te stellen.
Tenslotte wilde hij deze feiten in hun volgorde weergeven, zoals ze elkaar opvolgden; de uitdrukking komt in het Nieuwe Testament alleen voor bij Lucas, die ze altijd gebruikt in de zin van chronologische opeenvolging. Lucas draagt zijn boek op aan een persoon die, blijkens de titel die hij hem geeft: zeer voortreffelijk. De enige traditie die enigszins plausibel is, maakt van Theofilus een rijk en machtig christen uit de stad Antiochië.
Ministerie van Jezus in Galilea
« Daar velen het op zich genomen hebben, een verslag samen te stellen van de feiten, die onder ons ten volle zijn verklaard » (Lc 1,1) : Dit voorwoord van Lucas, zo nauwkeurig en duidelijk in zijn beknoptheid, zo rijk aan gedachten, in de zuiverste klassieke stijl en herinnerend aan de prologen van de grote Griekse geschiedschrijvers (Herodotus, Thucydides, Polybius), leert ons dat de evangelist verschillende voorgangers had, dat de feiten waarvan zij melding maakten en waarvan hij op zijn beurt verslag gaat doen, gebaseerd zijn op het apostolisch getuigenis; dat hij ze nauwgezet heeft nagetrokken, , en ten slotte dat hij zich ten doel heeft gesteld de leer te bevestigen die hij van Theofilus heeft ontvangen, aan wie hij zijn geschrift opdraagt.
Zijn bezoek aan Nazareth De lezing in de synagoge. In de synagoge op de sabbat leest hij de profetie van Jesaja die hem aankondigt als de Bevrijder . De preek. Jezus laat zien dat deze profetie nu in zijn persoon vervuld is. Het effect van de toespraak. Het wekt eerst bewondering, dan ongeloof, vanwege de nederige afkomst van degene die zichzelf als Verlosser geeft. Jezus’ antwoord. Hun gevoelens aanvoelend, veroordeelt Jezus hen. Hij zal niet voldoen aan hun verlangen om wonderen te zien.
Hun tegenstand verbaast hem niet: in zijn land wordt geen profeet geëerd. Hij waarschuwt hen echter, onder verwijzing naar twee historische voorbeelden, dat de voordelen die zij afwijzen aan anderen zullen worden gegeven. Het gevolg van deze bedreiging is dat hun woede wordt opgewekt; zij willen hem van de berg werpen waarop hun stad is gebouwd. Maar Jezus gaat door hen heen
Overal waar een kleine groep Joden was, zelfs in niet-Joodse landen en tot in de verste uithoeken van het rijk, was er een synagoge, die diende als plaats van samenkomst en eredienst. Onder de algemene leiding van de oudsten werd de synagoge bestuurd door speciale functionarissen: één of meer « regeerders van de synagoge » (Marcus 5:22), een dienaar of bode (vers 20) die ook als schoolmeester fungeerde. De synagoge was een rechthoekig gebouw waarvan de ingang werd gekenmerkt door een Griekse portiek.
Toen het gebouw groot was, was het interieur verdeeld in beuken door rijen zuilen. Achteraan, op een verhoogde vloer, stond het heilige kabinet dat de manuscripten van de Schrift bevatte. Elke sabbat was er een eredienst bijeenkomst. Het begon met een liturgisch gebed, dat werd voorgedragen door een door de voorzitter aangewezen lid van de gemeente, die ook verantwoordelijk was voor het voorlezen van de perikoop uit de profeten.
De gemeente luisterde staande met het gezicht naar Jeruzalem gekeerd en antwoordde met een amen. Vervolgens werd de wet voorgelezen, door zeven leden en voorzien van mondeling commentaar. Daarna las een assistent een fragment uit de profeten voor en voegde er enkele woorden aan toe: hij stond om te lezen maar zat om te spreken (vers 20). Na de laatste zegening trok de congregatie zich terug.
Elke sabbat was er een eredienst bijeenkomst. Het begon met een liturgisch gebed, dat werd voorgedragen door een door de voorzitter aangewezen lid van de gemeente, die ook verantwoordelijk was voor het voorlezen van de perikoop uit de profeten. De gemeente luisterde staande met het gezicht naar Jeruzalem gekeerd en antwoordde met een amen. Vervolgens werd de wet voorgelezen, door zeven leden en voorzien van mondeling commentaar. Daarna las een assistent een fragment uit de profeten voor en voegde er enkele woorden aan toe: hij stond om te lezen maar zat om te spreken (vers 20). Na de laatste zegening trok de congregatie zich terug.
De boeken van de Hebreeën werden geschreven op lange stroken perkament, rond een cilinder gerold. Voor elke dag waren er twee gedeelten uit de Schrift: één uit de wet (parasche), het andere uit de profeten (haphthare). Aangezien Jezus het boek van de profeet Jesaja had gekregen, zou men kunnen denken dat de passage die hij op het punt staat voor te lezen geschikt was voor die dag. Als dat zo is, zou deze grote messiaanse profetie, in het openbaar voorgelezen door Degene in wie zij vervuld werd, des te opvallender zijn. Men heeft ook getracht een conclusie te trekken over de datum van onze scène uit het feit dat deze pericoop tegenwoordig in de synagogen wordt gelezen op het feest van de verzoening (september).
Jezus had waarschijnlijk niet alleen de passage uit de profetie gelezen waarvan Lucas melding maakt, maar het hele gedeelte waarin het staat, of misschien wel het hele hoofdstuk. En er was al iets in de manier waarop hij las dat het woord van God deed doordringen in de harten van de mensen. Vandaar de levendige belangstelling waarmee allen wachtten op zijn uitleg, vandaar de blikken van allen op hem gericht. Dit tafereel is zo levendig dat Lucas het van een ooggetuige moet hebben geleend.
Vandaag wordt dit woord van de Schrift vervuld in uw oren ; het wordt vervuld terwijl u het hoort voorlezen door Degene die de profetie aankondigde. Het is dezelfde Messias die zowel in het boek Jesaja als in de synagoge van Nazareth spreekt. Er is iets plechtigs in de woorden: En hij begon hun te vertellen. Dit woord van Jezus was in feite nog maar het begin van zijn toespraak.
Lucas geeft alleen het onderwerp van deze verhandeling, maar hij geeft het duidelijk genoeg om ons te laten weten dat Jezus zijn goddelijke zending en de kenmerken van deze zending wilde bewijzen. Daarmee maakte hij een einde aan alle vleselijke ideeën die de Joden over de Messias hadden, want hij kondigde zichzelf aan als de barmhartige Bevrijder van de armen, de gevangenen, de gebrokenen van de mensheid.
Deaken Michel Houyoux
Links naar Andere christelijke Websites
◊ Cyclus C (Nederland) : klik hier om het artikel te lesen → Derde Zondag Van De Tijd door het Het Jaar C
◊ Lxjkh : klik hier om het artikel te lesen → Grote Galilese bediening – Ministerie van Jezus
♥ Regina Goberna : derde Zondag in de Gewone Tijd -Jaar C
La piscine de Bethesda, située sur le chemin de la vallée de Beth Zeta, est mentionnée dans l’Évangile de Jean, au chapitre 5, comme le lieu d’un miracle de Jésus sur un paralytique. La description qui en est faite signale qu’elle était entourée de cinq portiques. Les anciens manuscrits de l’évangile de Jean ne s’entendent pas sur le vrai nom de cet endroit : il s’appellerait « Bezatha », ou « Bethesda », ou « Belsetha », ou encore « Bethsaïda ».